وقتی از کارآفرینی در رشتههای تخصصی صحبت به میان میآید، نقش مفاهیم تخصصی آن قدر زیاد است که شکل کارآفرینی را در هر رشته تخصصی، کاملاً دگرگون میکند. شکلگیری واژههایی مانند زیستکارآفرینی (Bioentrepreneurship) که اشاره به کارآفرینی در زیست شناسی دارد، نمونهای از تلفیق رشتههای علوم پایه با کارآفرینی است. همانگونه که بیوفیزیک نه کاملاً فیزیک است و نه کاملاً زیستشناسی، زیستکارآفرینی نیز کاملا زیستشناسی یا کاملاً کارآفرینی نیست؛ بلکه اشاره به فرآیندهای کارآفرینی در زیستشناسی دارد. با وجود همهی گوناگونیها، شاخصهای مشترکی را برای شناخت و معرفی کارآفرینی میشناسیم که نوآوری، تعهد و ارزشآفرینی نمونههای شناختهشدهای از آنهاست. شاخصهای ارزیابی نوآوری علاوه بر حوزهی تخصصی، به مقیاس شرکتها نیز وابسته است. به عنوان مثال شاخصهای نوآوری دانشگاه اصفهان که عمده تمرکز آن بر مباحث آموزشی است با شاخصهای ارزیابی نوآوری در یک شرکت تولیدی مانند فولاد مبارکه متفاوت است. علاوه بر این، مقایسه شاخصهای نوآوری برای شرکت فولاد مبارکه با شرکت فولاد نطنز نیز متفاوت خواهد بود. با وجود پیچیدگی موضوع، به طور کلی میتوان موارد زیر را بیان نمود.
موفقیت اقتصاد کشورها در نوآوری با شاخص جهانی نوآوری Global innovation index (GII) بیان می شود که در پستهای قبلی به آن پرداختیم. اما در شرکتها، شاخصهای نوآوری به دو دسته تقسیم میشوند: ۱) شاخصهای بروزیافتهای مانند اختراعات و ایدههای ثبتشده و مانند آن که تشخیص و ارزیابی آنها چندان دشوار نیست. 2) اقدامات نوآورانهی ثبتنشده که تجاریسازیشده شدهاند و یا سازوکارهای ثروتآفرینی شرکت را بهبود بخشیدهاند. تشخیص و ارزیابی اینگونه نوآوریها کار آسانی نیست و برعهده افراد کارآزموده است.
اما شرکتها چگونه از نظر نوآوری، قابل ارزیابی هستند؟ علاوه بر نوآوریهای بروزیافته مثل تعداد اختراعات ثبت شده، شاخص دیگری می تواند بسیار مفید واقع شود و آن وجود یا عدم وجود و در صورت وجود، میزان بلوغ نظام نوآوری در یک شرکت است. به این معنی که در یک شرکت، درک مدیران از نوآوری، مکانیزمهای پشتیبانی از اقدامات نوآورانه، ارزیابی و رشد آنها و ثبت و تجاریسازی آنها چگونه و در چه سطحی انجام میشود.
رصد فعالیتهای نوآورانه شرکتها در تعهداتشان، وقتی این تعهدات شکل کمّی و عددی به خود بگیرد، آسانتر میشود. مثلا اگر تعهد شرکت این باشد که طی ۵ سال یک ثبت اختراع داشته باشد یا روی ۳ استارتآپ سرمایهگذاری کند، ارزیابی چندان دشوار نخواهد بود.